Śladami historii
Oborniki
Kolebką miejscowości był zamek zbudowany u ujścia Wełny, w miejscu, gdzie wpływa ona do Warty, blisko drogi do Kołobrzegu. Nie wiadomo, kiedy miasto zostało założone, ale w latach 1525-1272 z inicjatywy księcia Bolesława Pobożnego I jego żony Jolenty, węgierskiej księżniczki założono klasztor Franciszkanów w Obornikach. Dlatego też przypuszcza się, że miasto założono przed rokiem 1272. Zazwyczaj klasztory zakładane były w tym samym czasie, lub też zaraz po otrzymaniu praw miejskich. Założony klasztor długi czas stał opuszczony, ale Franciszkanie powrócili do Obornik około roku 1292.
Z miastem tym wiążą się różne podania i legendy. I tak dla przykładu, gdy w roku Pańskim 1299, odwiedził to miejsce Władysław Łokietek, na niebie dała się ujrzeć bladoczerwona łuna, którą starzy magowie i wróżbici odebrali jako dobrą wróżbę. Po rozbiciu dzielnicowym, które zapoczątkował w roku 1138 Bolesław Krzywousty, upatrywano, że nastaną czasy kiedy to Rzeczpospolita znów będzie zjednoczonym państwem.
Dlatego też Łokietek, książę kujawski, był jedyną nadzieją dla wszystkich Polaków, co ziściło się za jego sprawą w roku 1320. Do dnia dzisiejszego krąży w Obornikach legenda o tym, jak to Łokietek modlił się do Pana Jezusa w pobliskim kościele franciszkańskim, w którym złożył jako dar wotywny piękny złoty pierścień z rubinem w środku. Podobno pierścień ten, zmienia swój kolor, gdy naszej ojczyźnie zagrażają obce mocarstwa, jak to miało miejsce w 1772 roku. Od roku 1394 do 1428, w historii Obornik zapisały się dziesięciokrotne odwiedziny króla Władysława Jagiełły. Ukochał on to miasto, a swojej żonie Soni, kazał właśnie tam zakupywać drogie materie na jej strojne suknie.
Kolejną osobą, która zapisała się w dziejach Polski i pochodziła ona z Obornik był Piotr Wedelicki, który podjął studia w Akademii Krakowskiej, a następnie został nadwornym lekarzem króla Zygmunta Starego. Podobno w każdą noc, poprzedzającą Zaduszki, straszy po ulicach duch Wedelickiego. Oborniki, od zawsze cechowały się ogromnym patriotyzmem. Zatem gdy w roku 1458, naszej ojczyźnie znów zagrażała potęga zakonu krzyżackiego, miasto to wysłało oddział piętnastu pieszych rycerzy, aby wspomógł on chorągiew kaliską w toczonej walce. Przed każdą wigilią, ulicami miasta, przechodzi się orszak wspomnianego rycerstwa, aby nawet po śmierci doglądać je i sprawować nad nim pieczę.
Wszystkich, którzy pragną poznać więcej historii naszego miasta, odwiedzić najciekawsze zabytki, bądź poznać owiane tajemnicą zakątki regionu poprowadzi ścieżka historyczno-edukacyjna. W całej gminie ustawiono 33 tablice, informujące o najciekawszych miejscach i wydarzeniach z mini związanymi oraz lokalizacją kolejnych punktów.
Spacer można rozpocząć od wytyczonego w średniowieczu układu urbanistycznego Obornik z Rynkiem i odchodzącymi od niego turbinowo, po dwie z każdego narożnika ulicami. Rynek powstał w miejscu placu targowego. Z planu miasta po 1438 roku wynika, że na zewnątrz placu targowego mógł znajdować się Ratusz. Początkowo układ Rynku był czworoboczny, z którego wybiegały pod kątem prostym ulice. Trakt, który przecinał jego środek stał się- po lokacji – ulicą, która biegnie od mostu na północ. Od Rynku odchodzi szachownica ulic. Z dawnej zabudowy Rynku i przyległych ulic, na uwagę zasługują kamienice klasycystyczne i secesyjne z XIX i początku XX wieku, z ciekawą dekoracją elewacji frontowych i częściowo zachowanym attykami. Do dzisiejszego dnia Rynek zachował swoją wielkość i pierwotny kształt. Ma 107,5 metrów długości i 87,5 szerokości. W centralnym punkcie znajduje się wykonany w 2005 roku pomnik Jana Pawła II.
W pobliżu obornickiego Rynku na ulicy Czarnkowskiej znajdowała się synagoga, którą wzniesiono w 1564 r., zburzona przez Niemców w okresie okupacji (obecnie w tym miejscu znajduje się dom mieszkalny dawnego PBRol-u). W latach 1940 – 1943 została rozebrana przez Żydów sprowadzonych z getta w Łodzi oraz jeńców angielskich. Trwałym śladem dawnej świetności tej budowli są jedynie historyczne fotografie i one przenoszą nas w odległy świat żydowskiej kultury.
Nad kamieniczkami na Rynku góruje wieża Kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej. Jest to jeden z najstarszych zabytków w mieście – wzniesiono go na przełomie XV i XVI w. W późnobarokowym ołtarzu z połowy XVIII w. znajdują się m.in. obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, krucyfiks z XVII w., kielichy z XVII w. oraz wczesnobarokowa płaskorzeźba Matki Boskiej Różańcowej. Od 26 czerwca 2012 r. na Ołtarzu Wystawienia Najświętszego Sakramentu znajdują się relikwie świętego Jana Pawła II.
Przy ulicy Lipowej oraz Mickiewicza Kościół pw. św. Józefa Oblubieńca NMP wzniesiony na przełomie XIX i XX w. Jego charakterystyczna smukła wieża jest widoczna z wielu zakątków miasta. Wieża, licząca kilkadziesiąt metrów została uszkodzona pociskami artyleryjskimi w 1945 r. Po II Wojnie Światowej pozostałości zdemontowano. Od 1999 roku z powrotem zdobi kościół. Kościół wybudowany w stylu neogotyckim, na planie krzyża.
Obelisk Bohaterów II Wojny Światowej – pomnik poświęcony pamięci bohaterów poległych w latach 1939-45 w walce z faszystami. Został wzniesiony z inicjatywy mieszkańców miasta w 1965 roku. Znajduje się w Parku Bohaterów II Wojny Światowej przy ul. 3 Maja w Obornikach.
W sąsiedztwie kościoła znajduje się zbór staroluterański – wzniesiony w pierwszej połowie XIX wieku na linii prostokąta. Jednonawowy, nieotynkowany, przykryty dachem dwuspadowym. Rozbudowa w latach 60. XX w. zaburzyła dawny charakter architektoniczny świątyni mieszczącej się przy ul. Kowalskiej. Obecnie wykorzystywany na cele kulturalne.
Obornicka Izba Regionalna, której siedziba mieści się w budynku Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy. Istnieje od 1975 roku, a głównym motywem jej powstania była ochrona przed zapomnieniem i zniszczeniem dóbr kultury oraz historii Ziemi Obornickiej. Zgromadzono tu zbiory paleontologiczne, archeologiczne, etnograficzne oraz dokumenty dotyczące życia społecznego mieszkańców gminy Oborniki. Bezcennymi zbiorami są mapy i fotokopie fragmentów map, m.in. z 1526 r., 1558 r., 1791 r., 1803 r., 1910 r.
Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. Antoniego Małeckiego przy ulicy Kopernika w Obornikach rozpoczęła działalność w 1945 roku. Oprócz gromadzenia i udostępniania zbiorów oferuje mieszkańcom bogatą ofertę kulturalną, organizując wystawy, wieczornice, konkursy czy spotkania z pisarzami.
Kościół św. Krzyża – zbudowany w 1766 roku z fundacji Łucji Łoyczykowskiej. Jednonawowy o konstrukcji szachulcowej z węższym prezbiterium i dobudowaną do niego zakrystią. Wieża zwieńczona barokowym hełmem. Wyposażenie późnobarokowe i rokokowe z okresu budowy kościoła.
Rezerwat ichtiologiczny Słonawy obejmuje odcinek rzeki Wełny o długości około 1 km na terenie Obornik, od miejsca spiętrzenia wody przy młynie Słonawy, do miejsca ujścia do rzeki Warty wraz z pasami gruntów nadbrzeżnych oraz obszar wód rzeki Warty. Jest jednym z dwóch tego typu rezerwatów ichtiologicznych w Polsce i został utworzony w 1957 r., celem ochrony wylęgu ryb. Ujście Wełny jest poza tym jedynym dotąd znanym na terenie dawnego województwa poznańskiego miejscem występowania głowacza białopłetwowego.
Miejscem, z którego można podziwiać panoramę miasta jest Obornicka Kalwaria, znajdująca się na wzgórzu bogdanowskim jest najmłodszą kalwarią w Wielkopolsce. Została wybudowana w latach 1928 – 1936 w miejscu dawnego Kościoła Św. Ducha.
Gmina Oborniki
Leśny Kompleks Promocyjny ,,Puszcza Notecka”, na który składa się kilkanaście stanowisk edukacyjnych oraz prezentacja audiowizualna Leśnej Izby Edukacyjnej Puszczy Noteckiej. Izba ta mieści się w siedzibie Nadleśnictwa Oborniki, przy ul. Gajowej 1, w Dąbrówce Leśnej. Kompleks obejmuje kilkanaście stanowisk.
Pałac w Bąblinie – pochodzi z końca XIX wieku, rozbudowany w latach 50-tych i 70-tych XX wieku. Powstał z inicjatywy właścicieli Bąblina – Dobrzyckich. Dziś pałac jest znanym ośrodkiem rekolekcyjnym Misjonarzy Świętej Rodziny. Otacza go rozległy park o powierzchni 3,12 ha, który założono przed 1890 r. Rosną w nim ponad stuletnie, pomnikowe drzewa. Nad klasztornym cmentarzykiem góruje 12 metrowy obelisk. Poświęcono go pamięci bohatera wojen napoleońskich i powstańca listopadowego, majora Mikołaja Dobrzyckiego.
Stacja Doświadczalna Katedry Zoologii Uniwersytetu Przyrodniczego – Stobnica – powstała w 1974 roku w celu hodowli, restytucji i reintrodukcji rzadkich oraz ginących gatunków zwierząt. Stacja w Stobnicy znana jest w kraju i za granicą głównie z możliwości bezpośredniej obserwacji wilków.
Kaplica pw. św. Wawrzyńca w Ocieszynie – usytuowana w centrum wsi, której wiek szacuje się na ponad 150 lat. Jako budowla murowana i otynkowana została wzniesiona, na planie ośmioboku w miejscu niewielkiej, drewnianej kapliczki pw. św. Wawrzyńca. Postawiona przez Rafała Objezierskiego pod naciskiem Kościoła oraz sądów na początku XVII w. W 1979 r. przeprowadzono jej gruntowną renowację. Wnętrze kaplicy przykuwa uwagę przede wszystkim barokowymi elementami rzeźbiarskimi w ołtarzu oraz tabernakulum w stylu rokoko z połowy XVIII w.
Objezierze – architektoniczną perełką miejscowości jest urokliwy zespół pałacowo – parkowy z XVIII wieku. Pałac w Objezierzu został wybudowany w stylu klasycystycznym dla Węgorzewskich. Ostatnią rodziną w nim rezydującą byli Turnowie herbu „Trzy kotwice”. W Pałacu gościli m.in. Julian Ursyn Niemcewicz (1804 r. i 1817 r.), Stefan Garczyński (1831), a 15 grudnia 1831 roku przyjechał do Objezierza Adam Mickiewicz, gdzie spotkał Garczyńskiego. Z rozmów przyjaciół narodził się znany wiersz „Reduta Ordona”. Echa pobytu w Objezierzu znajdziemy w „Panu Tadeuszu”. Oprócz Mickiewicza w Objezierzu gościli jeszcze: Antoni Edward Odyniec – poeta, tłumacz, Franciszek Wężyk – pisarz i poeta, Wincenty Pol – znany poeta, Narcyza Żmichowska – pisarka, Władysław Syrokomla – poeta, Paweł Edmund Strzelecki – podróżnik, geograf, Józef Ignacy Kraszewski – pisarz i publicysta. Kraszewski upamiętnia swój pobyt w Objezierzu sadząc w parku lipę oraz pisząc wiersz pt.: „O wiosko polska”.
Kościół parafialny pod wezwaniem św. Bartłomieja Apostoła w Objezierzu to obiekt zabytkowy. Zbudowany prawdopodobnie w XII lub XIII w. przez joannitów poznańskich, którzy od około 1187 r. byli właścicielami Objezierza. Obecny kościół z cegły palonej został wzniesiony w 1550 r. przez Stanisława Objezierskiego – kanonika poznańskiego, ówczesnego plebana i współwłaściciela Objezierza, sprawującego tę funkcję w latach 1524 – 63.Około XVI w. wydłużono nawę i dobudowano zakrystię. Kolejnej przebudowy dokonano w 1775 . Wówczas Wojciech Węgorzewski wzbogacił kościół o drewniany strop i hełm wieży. Ostatnie zmiany przeprowadził Stanisław Turno w latach 1905 – 1907.
Ostoja ptaków na stawach w Objezierzu – zajmuje powierzchnię ok. 160 ha i jest jednym z większych kompleksów w Wielkopolsce. Na tym terenie stwierdzono gniazdowanie ok. 90 gatunków ptaków, a ponad 110 pojawia się na przelotach.
Wiejski Dom Kultury w Wargowie – to budynek dawnej „Ochronki”, wybudowany w 1905 roku przez Teodora hr. Żółtowskiego. Nad wejściem umieszczono zegar, który częściowo zachował się do naszych czasów. W latach 2001/02 przywrócono pierwotny wygląd architektoniczny. 25 września 2003 roku uroczyście otwarto Wiejski Dom Kultury w Wargowie. Przy wejściu umieszczono tablicę pamiątkową wspominającą pierwszych fundatorów – rodzinę Żółtowskich.
Kościół św. Mikołaja w Maniewie – świątynia rzymsko – katolicka pw. św. Mikołaja w Maniewie powstała w latach 1872-1873. Pierwotnie był on świątynią parafii radzimsko-maniewskiej. Reprezentuje styl neogotycki. Przed kościołem stoi okazały budynek bramy w tym samym stylu, pełniący także rolę dzwonnicy (dwa dzwony). Szczególnie cennym elementem wyposażenia kościoła w Maniewie jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Dzieło to pochodzi z XVII wieku. Natomiast drewniany relikwiarz z XVIII wieku w kształcie popiersia świętego Mikołaja przeniesiony został do świątyni ze zlikwidowanego kościoła w Radzimiu.
Pałac w Łukowie wybudowany w stylu klasycystycznym na początku XIX w. dla rodziny Grabowskich. Przebudowano go w 1877 r. dla nowych właścicieli majątku, rodziny Martinich. Piętrowy pałac, z trójkątnie zwieńczonym ryzalitem na osi, kryty płaskim dachem czterospadowym. Na jego frontowej ścianie, po prawej stronie wejścia głównego, umieszczono w 1955 roku tablicę upamiętniającą pobyt Adama Mickiewicza w majątku. Pałac otacza park krajobrazowy o powierzchni 12,5 ha.
Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Rożnowie – pierwszy kościół w Rożnowie istniał już XIV wieku. Obecny został wybudowany przed rokiem 1798 staraniem Józefa Gliszczyńskiego (epitafium w prezbiterium). Jest to trzeci kościół na tym miejscu. Pierwszy został spalony przez Szwedów podczas potopu. Obecny barokowy, murowany, typu halowego. Na północnej ścianie kościoła znajdują się tablice upamiętniające zasłużonych Rożnowian, między innymi Mikołaja Skrzetuskiego – pierwowzoru sienkiewiczowskiego bohatera spod Zbaraża i Włodzimierza Krzyżanowskiego – generała wojsk amerykańskich, pierwszego gubernatora Alaski. Przy kościele pochowany został najstarszy brat Adama Mickiewicza – Franciszek, który ostatnie lata życia spędził w Rożnowie.
Kaplica filialna pw. św. Krzyża w Pacholewie – neoklasycystyczna, w stylu ,,antycznym”, wzniesiona w 1910 roku wg projektu Stanisława Boreckiego. Drzwi wejściowe we wgłębionym portyku z kolumnami w stylu doryckim. Czas powstania i forma architektoniczna kaplicy podobne są do analogicznych budowli fundowanych przez Turnów, właścicieli wsi.
Rezerwat florystyczny „Dołęga” utworzony w 1958 r., o powierzchni 1,17 ha i mieści się na terenie Leśnictwa Sycyn. Leży nad Wartą, w miejscu ujścia do niej rzeki Samicy. Rośnie tu rzadko spotykany skrzyp olbrzymi, dochodzący do 2 m wysokości. W okolicach tego rezerwatu rzeka Warta tworzy malownicze zakole z wysokim brzegiem.
Dwór w Niemieczkowie – powstał w miejscu pradawnej osady łużyckiej. W XIV wieku osadę z dworkiem w pradolinie Warty ochrzcił swoim nazwiskiem ówczesny właściciel Jarota Niemieczkowski. Obecny dwór w Niemieczkowie powstał prawdopodobnie na początku XVIII wieku na fundamentach starej budowli. 3 lutego 1997 roku dwór wpisano do rejestru zabytków.
